TR Hukukunda Akıllı Sözleşme: Geçerlilik ve Delil
Giriş: Yeni Teknoloji, Eski Hukuk
Blockchain teknolojisinin yükselişi ile birlikte “akıllı sözleşme” kavramı hem kripto dünyasında hem de hukuk alanında yoğun şekilde tartışılmaya başlandı. Türkiye’de henüz doğrudan “akıllı sözleşmeleri” düzenleyen özel bir kanun bulunmasa da, Türk Borçlar Kanunu, Türk Medeni Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde bu sözleşmelerin geçerliliği ve delil değeri değerlendirilebiliyor. Özellikle kripto para ekosisteminde, merkeziyetsiz finans (DeFi), token satışları, NFT işlemleri ve dijital varlık transferlerinde akıllı sözleşmeler aktif rol üstleniyor. Ancak en kritik soru şu: TR hukukunda akıllı sözleşmeler gerçekten geçerli mi ve mahkemeler önünde delil teşkil edebilir mi?
Akıllı Sözleşme Nedir?
Akıllı sözleşme, aslında bilgisayar kodları aracılığıyla önceden tanımlanan kuralların otomatik olarak yerine getirilmesini sağlayan dijital anlaşmalardır. Örneğin; belirli bir kripto cüzdanına ödeme yapıldığında karşı tarafın cüzdanına otomatik olarak bir NFT aktarılması, akıllı sözleşmenin tipik bir örneğidir. Bu yönüyle akıllı sözleşme:
- Koşullu işlemleri otomatikleştirir,
- Aracı ihtiyacını azaltır,
- Taraflar arasında güveni teknoloji üzerinden sağlar.
Ancak hukukun temel prensipleri açısından, “sözleşmenin kurulması”, “irade beyanı” ve “ispat” konuları devreye girdiğinde akıllı sözleşmelerin değerlendirilmesi karmaşık bir boyut kazanır.
Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Akıllı Sözleşmeler
Türk Borçlar Kanunu’na göre sözleşmelerin geçerliliği için yazılı şekil şartı bulunmadığı sürece, tarafların karşılıklı irade beyanı sözleşmeyi doğurur. Bu nedenle:
- Akıllı sözleşmelerde tarafların iradesi, kod aracılığıyla ortaya konulduğu için geçerli kabul edilebilir.
- Şekil şartı gerektiren sözleşmelerde (örneğin gayrimenkul satışları), akıllı sözleşmeler tek başına yeterli olmayacaktır.
- Elektronik ortamda yapılan sözleşmeler zaten uzun süredir Türk hukukunda geçerli sayıldığından, akıllı sözleşmelerin de bu çerçevede değerlendirilmesi mümkündür.
Delil Olarak Akıllı Sözleşmeler
Bir sözleşmenin geçerli olması ayrı, mahkemede delil olarak kullanılabilmesi ayrıdır. Türk Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre deliller arasında elektronik veriler ve kayıtlar da yer almaktadır. Bu bağlamda:
- Blockchain üzerindeki işlem kayıtları, değiştirilemez nitelikte olduğundan güçlü delil özelliği taşır.
- Ancak bu kayıtların mahkeme nezdinde teknik bilirkişi raporları ile desteklenmesi gerekir.
- Akıllı sözleşmenin delil değerini artırmak için tarafların önceden imzaladığı ek yazılı sözleşmeler de sürece eklenebilir.
Örneğin, iki şirket arasındaki tedarik zinciri ödemesi akıllı sözleşmeyle yapılmışsa, mahkeme bu kaydı dikkate alacaktır. Ancak kayıtların doğruluğu ve tarafların kimlik tespiti için teknik analiz şart olacaktır.
Elektronik İmza ve Akıllı Sözleşmeler
Türkiye’de 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu uyarınca, güvenli elektronik imza ile atılan imzalar elle atılan imzayla aynı hukuki sonucu doğurur. Ancak akıllı sözleşmelerde:
- Genellikle özel anahtarlar kullanılır,
- Bu anahtarlar her zaman “güvenli elektronik imza” niteliği taşımaz,
- Dolayısıyla akıllı sözleşme imzalarının elektronik imza ile uyumluluğu tartışmalıdır.
Yine de, KYC (Müşterini Tanı) prosedürleri ile desteklenen kimlik doğrulama sistemleri sayesinde akıllı sözleşmelerin taraflara bağlanması güçlendirilebilir.
Türk Mahkemelerinin Yaklaşımı
Türk mahkemeleri henüz akıllı sözleşmeler hakkında çok fazla içtihat oluşturmadı. Ancak mevcut davalarda:
- Blockchain kayıtları delil olarak kabul edilebiliyor,
- Elektronik veriler bilirkişi incelemesine tabi tutuluyor,
- Taraf iradeleri ve ticari teamüller dikkate alınıyor.
Önümüzdeki dönemde kripto para borsaları, NFT pazarları ve DeFi platformlarıyla ilgili davalar arttıkça, mahkemelerin bu konuda daha net içtihatlar oluşturması bekleniyor.
Uluslararası Yaklaşımlar
- ABD: Bazı eyaletlerde akıllı sözleşmelerin geçerliliği yasal olarak tanındı.
- AB: Dijital Hizmetler Yasası ve MiCA (Markets in Crypto Assets) düzenlemeleri, akıllı sözleşmelere hukuki zemin hazırlıyor.
- Türkiye: Henüz özel bir düzenleme yok, ancak SPK ve MASAK kripto varlıklar üzerinde sıkı denetim uyguluyor.
Türkiye’de olası bir Kripto Varlık Yasası, akıllı sözleşmelerin geçerliliğini açıkça düzenleyebilir.
Riskler ve Hukuki Sorunlar
- Hata ve Kod Açıkları: Akıllı sözleşmeler geri alınamaz nitelikte olduğu için yazılım hataları ciddi kayıplara yol açabilir.
- Yetkisiz İşlemler: Cüzdan anahtarının çalınması durumunda yapılan işlemler, tarafın iradesini yansıtmayabilir.
- Uyuşmazlık Çözümü: Mahkeme süreci ile blockchain işlemleri arasında hız ve prosedür farkı uyuşmazlık doğurabilir.
- Tüketici Hakları: Özellikle kripto varlık yatırımlarında tüketicinin korunması, akıllı sözleşmelerde sınırlı kalabiliyor.
Gelecek Perspektifi
Kriptomagic.com olarak öngörümüz, önümüzdeki yıllarda Türkiye’de akıllı sözleşmelerin hukuki statüsünün daha netleşeceği yönünde. Özellikle:
- Kripto varlıklar için ayrı bir kanun hazırlanması,
- Elektronik imza ile blockchain imzalarının entegrasyonu,
- Akıllı sözleşmelere özgü tahkim mekanizmalarının kurulması,
bu alandaki belirsizlikleri ortadan kaldıracaktır.
Sonuç
TR hukukunda akıllı sözleşmeler, şekil şartı gerektirmeyen işlemlerde geçerli, delil olarak mahkemede kullanılabilir ve teknik doğrulama ile desteklendiğinde güçlü bir ispat aracıdır. Ancak özel kanuni düzenleme yapılmadığı sürece, bazı alanlarda hukuki boşluklar devam edecektir.
Kriptomagic.com olarak, Türkiye’de blockchain tabanlı hukuki düzenlemelerin hem yatırımcılar hem de kullanıcılar açısından güven ortamı oluşturacağını düşünüyoruz.
