Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Projesi: Son Gelişmeler
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yürütülen Dijital Türk Lirası projesi, ülkemizin dijital ekonomiye geçiş sürecinde önemli bir dönüm noktasını temsil ediyor. 2025 yılına gelindiğinde, proje kritik bir aşamaya ulaşarak ikinci faz çalışmalarıyla yeni bir ivme kazandı.
Projenin Geçmişi ve Gelişim Süreci
TCMB, Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) projesine 2020 yılında kavram ispatı çalışmaları ile başladı. Projenin 2021 yılında kavramsal ispat çalışmalarının tamamlanmasının ardından, 2022'de teknoloji ortaklarının belirlendiği ve iş birliği platformunun kurulduğu açıklandı. Bu süreçte ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK gibi stratejik kurumlar Dijital Türk Lirası İş Birliği Platformu'na dahil edildi.
2022 yılının sonunda Dijital Türk Lirası Ağı üzerindeki ilk ödeme işlemleri başarıyla gerçekleştirildi. Bu önemli kilometre taşının ardından, 2023 yılı itibarıyla tamamlanan ilk faz çalışmaları kapsamında, dijital ödemelerde güvenlik ve kullanıcı deneyimi konularında başarılı pilot testler gerçekleştirildi.
Birinci Fazın Başarılı Tamamlanması
TCMB, Faz-1 değerlendirme raporunu Aralık 2023'te yayımladı. Bu kapsamlı raporda, projenin ilk aşamasında benimsenen tasarım tercihleri ve yaklaşımlar detaylı bir şekilde kamuoyu ile paylaşıldı.
Birinci faz kapsamında, dijital kimlik sistemi, dijital para sistemi, soyutlama katmanı, servis katmanı ve cüzdan uygulaması temel bileşenler olarak belirlenmiş; Ar-Ge ilkelerince açık kaynak kodlu yazılımlar kullanılarak hazırlanmış ve test edilmiştir.
Dijital Türk lirası projesinin ilk fazı kapsamında, blokzincir tabanlı perakende dijital para sistemi geliştirildi. TCMB ve bankalar için özel olarak hazırlanan sunucu yazılımları, güvenlik ve işlem hızını artırmayı hedefliyor. Ayrıca dijital kimlik destekli "Mobil Cüzdan" uygulaması da hayata geçirildi.
2025 Yılında İkinci Faz Çalışmaları
TCMB, dijital Türk lirasının yaygın kullanıma geçmesi için 2025'te ikinci faz çalışmalarıyla daha geniş çaplı testler gerçekleştirmeyi hedefliyor. İkinci faz çalışmaları kapsamında Dijital Türk Lirası İş Birliği Platformu'nun yeni katılımcılarla genişletilmesi ve farklı senaryolarda pilot testlerin gerçekleştirilmesi planlanıyor.
İkinci fazın kapsamını aracı kurum entegrasyonları, akıllı ödemeler, çevrim dışı ödemeler, donanım cüzdanlar, birlikte çalışabilirlik, yüksek performans ve hukuki ve iktisadi boyutlar oluşturacak. Bu yıl içinde dijital Türk lirasının 7/24 anlık dolaşıma açılması hedefleniyor.
Dijital Türk Lirası'nın Temel Özellikleri
Dijital para bir kripto varlık değildir. İktisaden, dijital para, ülke parası olarak kulılan banknotun dijital biçimidir. Bu noktanın altının çizilmesi, dijital TL'nin piyasadaki kripto paralardan tamamen farklı bir yapıda olduğunu gösteriyor.
Dijital Türk lirasının, dolaşıma girdikten sonra tamamlayıcı bir ödeme kanalı oluşturulması, finansal kapsayıcılık oranının artırılması, gelişen yenilikçi kullanım alanları için bir taban oluşturulması ve ödemelerde bölünmüşlüğün azaltılması gibi çeşitli katkılar sağlaması bekleniyor.
Nakit özelliklerini de içeren bir biçim olarak dijital para, banka hesabı bulunmadan da herkes tarafından kullanılabilecek. Bu özellik, finansal kapsayıcılığı artırma hedefi açısından kritik önem taşıyor.
Teknolojik Altyapı ve Güvenlik
Dijital Türk Lirası projesinin güvenlik ve gizlilik en öncelikli unsurlar arasında yer alıyor. TCMB, dijital TL için kullanıcı verilerini korumak amacıyla gelişmiş kriptografi yöntemleri kullanarak güvenlik sistemleri geliştirmektedir.
Dijital Türk lirası sistemi, mevcut FAST ve e-Türkiye altyapılarıyla uyumlu hale getirilecek. Bu entegrasyon sayesinde akıllı şehir projelerinde ödeme süreçleri hızlanacak, sınır ötesi ödemelerde işlem kolaylığı sağlanacak.
Gelecek Planları ve Hedefler
Projenin ilerleyen aşamalarında, çevrim dışı ödeme, programlanabilir ödeme ve donanım cüzdan gibi yeni özellikler de sisteme dahil edilecek. İkinci fazın tamamlanmasıyla beraber üçüncü faza geçilecek. Üçüncü fazda ise tedavül kararı aşamasına geçilecek, düzenlemeler, sertifikasyon ve lisanslamalar yapılacak, aşamalı olarak yaygınlaştırma süreci yürütülecek.
TCMB dijital parayı her türlü dijital ticaret akışında ya da para aktarımında kullanılabilecek yeknesak bir değişim aracı olarak da tasarlıyor. Buradaki amaç, ülke parasının dijital işlemlerde sorunsuz bir şekilde işlevsel kalmasını sağlamak ve kullanım seçimini vatandaşlara bırakmak.
Dijital Türk Lirası projesi, Türkiye'nin dijital ekonomiye geçiş sürecinde stratejik bir role sahip. 2025 yılında ikinci faz çalışmalarıyla genişletilecek olan bu proje, vatandaşların günlük yaşamlarında dijital ödeme alışkanlıklarını dönüştürme potansiyeli taşıyor. TCMB'nin titizlikle yürüttüğü bu çalışma, Türkiye'yi merkez bankası dijital parası kullanan öncü ülkeler arasına sokma hedefiyle ilerliyor.
