Kripto Yasası Taslağı: Tanımlar, Sorumlular, Cezai Hükümler
Giriş: Türkiye’de Kripto Düzenlemesi Yükseliyor
2024–2025 yıllarında Türkiye’de, kripto varlık kullanımının artışıyla birlikte, Sermaye Piyasası Kanunu’nda kapsamlı bir kripto düzenlemesi taslağı hazırlandı. Bu düzenleme, kripto varlık, cüzdan, kripto varlık hizmet sağlayıcı, saklama hizmeti ve platform gibi temel tanımları netleştiriyor. Ayrıca, sorumluluklar, denetim mekanizmaları ve cezai hükümlerle alan, sektörde güven ve şeffaflık sağlama hedefiyle öne çıkıyor (kriptomagic.com referansıyla).
1. Tanımlar: Hukuki Belirginlik
- Cüzdan: Kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıklarla ilişkili özel/açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamalar (örneğin sıcak/soğuk cüzdanları kapsayacak şekilde tanımlanmıştır)
- Kripto Varlık: Dağıtık defter teknolojisi ya da benzer bir teknolojiyle elektronik olarak oluşturulan, değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar olarak tanımlanmıştır
- Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı (KVHS): Platformları, kripto varlık saklama ve ilk satış/destek sağlayan kuruluşları kapsayan, yasayla belirlenmiş hizmet sunucularıdır
- Kripto Varlık Saklama Hizmeti: Müşterilerin kripto varlıklarını ve özel anahtarlarını saklayan, yöneten hizmet olarak düzenlenmiştir
- Platform: Alım-satım, ilk satış/dağıtım, takas, transfer ve gerekli saklama gibi işlemleri gerçekleştiren kuruluşlardır
Bu tanımlar, sektör oyuncularının hukuki zeminde hangi kapsamda faaliyet göstereceğini netleştiriyor.
2. Yetkili Kurumlar ve Düzenleme Yetkisi
- Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), kripto varlık ihraçlarının kayden izlenmesi, faaliyet izinlerinin verilmesi, denetim mekanizmalarının oluşturulması gibi düzenleme yetkilerine sahiptir
- SPK, hukuki boşlukları doldurmak amacıyla ikincil düzenlemeler çıkarma yetkisine sahiptir
- TÜBİTAK kriterlerinin, bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılar bakımından sağlayıcılar için zorunlu hale getirilmesi taslakta önemli bir rol oynar
3. Faaliyet İzni ve Denetim Standartları
- Kripto varlık platformları ve hizmet sağlayıcıları SPK’dan faaliyet izni almak zorundadır; mevcut kuruluşların geçiş sürecine ilişkin ikincil düzenlemeler SPK tarafından belirlenir
- Ortaklık yapısı şeffaf ve açıklık ilkelerine uygun olmalıdır; iç içe geçmiş yapılar yasaklanmış, arka planda gerçek kişiye ulaşmak kolaylaştırılmıştır
- Ortakların nitelikleri: Mali güç ve itibar sahibi olmalı, iflas veya konkordato geçmişi bulunmamalı; adli sicil temiz olmalı — rüşvet, dolandırıcılık gibi suçlardan hüküm giymiş olamamalıdır
- Hisselerin devri SPK iznine bağlıdır; izin olmadan yapılan devirler geçersiz sayılır
4. Denetim, Güvenlik ve Finansal Sağlamlık Yükümlülükleri
- Hizmet sağlayıcılar, sistem güvenliği, iç kontrol, BT altyapısı, siber güvenlik ve kullanıcı varlıklarının korunması gibi yükümlülüklere tabidir
- Müşteri varlıklarının ayrıştırılması: KVHS, müşteri varlıklarını kendi malvarlığından ayrı tutmak ve iflas durumunda alacaklıların erişimine kapatmakla yükümlüdür
- MASAK yükümlülükleri: KVHS’ler, KYC (kimlik tespiti), şüpheli işlem bildirimi, gerçek fayda sahibi belirleme ve 72 saat içinde bildirim gibi anti-para aklama önlemlerine tabi tutulur
5. Cezai ve İdari Yaptırımlar
- İzinsiz faaliyet: SPK izni olmaksızın faaliyet yürütenlere 3–5 yıl hapis ve 5.000–10.000 gün adli para cezası uygulanabilir
- Mali zayıflık veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde SPK, sağlayıcılara üç aya kadar süre verip mali yapılarını güçlendirmelerini isteyebilir; tedbirlere uyulmaması halinde faaliyet durdurma veya lisans iptali söz konusu olabilir
- Sorumluluk: KVHS, teknik hatalar, siber saldırılar veya personel kaynaklı kayıplardan sorumludur; tazmin edilememe halinde şahsi sorumluluk gündeme gelir
- SPK hem idari para cezaları hem de sermaye piyasasına özgü yaptırımlar uygulayabilir; yasa dışı satış, dağıtım durumlarında ek tedbirler devreye girebilir
6. Geçiş Süreci ve Yurt Dışı Platformlara Yönelik Düzenleme
- Mevcut KVHS’ler, kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 ay içinde SPK’ya başvuru yapmak, ya da 3 ay içinde tasfiye planı sunmak zorundadır
- Yurt dışı merkezli platformlar, Türkiye’de yerleşik kişilere hizmet vermek için SPK’dan izin almak zorundadır; aksi halde izinsiz faaliyet olarak değerlendirilecek ve erişimin sonlandırılması istenecektir
7. Kripto Yasası Taslağının Potansiyel Etkileri
- Türkiye, bu düzenlemeyle kripto varlık alanında hukuki netlik, yatırımcı güvenliği ve uluslararası uyum hedefliyor
- SPK ve TÜBİTAK üzerinden denetim altyapısı güçlendirildi; bu da kayıt dışılığın azalmasına, finansal istikrarın artmasına katkı sağlayacak.
- Cezai ve idari yaptırımların caydırıcı etkisi; izinsiz faaliyet, siber güvenlik açıkları ve mali usulsüzlükler büyük oranda azaltılabilir.
