Kripto Borsalarında Lisanslama Süreci: VASP Uyum Zorunluluğu
Kripto varlık sektörünün olgunlaşmasıyla birlikte regülasyon talepleri de giderek artıyor. Kripto borsaları ve hizmet sağlayıcıları artık “VASP uyum” adı verilen düzenleyici çerçevelere uymak durumunda kalıyor. Bu uyumun sağlanması, lisans alma süreçleri, teknik altyapı gereksinimleri ve denetim yükümlülükleriyle birlikte oldukça karmaşık bir hal alıyor. Bu yazıda, kripto borsalarının lisanslama sürecini, VASP (Virtual Asset Service Provider) uyum zorunluluğunu, ilgili riskleri ve Türkiye ile dünyadaki uygulamaları ele alacağız.
VASP Nedir, Neden Önemlidir?
- VASP Tanımı ve Görevleri
VASP, kripto varlıkların alım-satımı, saklanması, transferi veya aracılığı gibi hizmetleri sunan kurumları kapsar. Borsa işlem platformları, cüzdan sağlayıcıları, likidite sağlayıcıları vb. tüm aktörler bu kapsama girebilir.
VASP tanımı, FATF (Mali Eylem Görev Gücü) standartları doğrultusunda şekillenmiş olup; kara para aklama (AML), terör finansmanı (CFT) ve müşteri tanıma (KYC) yükümlülükleriyle birlikte gelir. - VASP Uyumu Neden Zorunlu Hale Geliyor?
Kripto sektörünün kontrolsüz büyümesi, kötü niyetli aktörlere fırsat tanıyor. Düzenleyiciler, finansal sistemin bütünlüğünü korumak ve yatırımcıları korumak adına VASP standartları getirmeye yöneldi. Bu bağlamda, lisanssız faaliyetler ciddi yasal riskler doğurabiliyor. - Uluslararası Standartlar ve FATF Rehberleri
FATF’in 15 no’lu tavsiyesi, VASP’lerin işlemlerinde “travel rule” (kaynakçı ve alıcı bilgisi alışverişi) gibi gereklilikleri de içeriyor. Ayrıca, 1.000 € ve üzeri işlemler için müşteri durum tespiti (CDD/KYC) zorunlu kılınıyor.
Dünya Genelinde VASP Lisanslama Uygulamaları
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) – SVF ve VARA İzinleri
Crypto.com’un iştiraki Foris DAX Middle East, BAE Merkez Bankası’ndan In-Principle Approval (IPA) alarak ilk VASP’lerden biri oldu. Bu onayla birlikte dijital ödemelerde kullanılabilecek bir lisans aşamasına geçilmiş bulunuyor.
Ayrıca, Dubai VARA tarafından farklı operasyonel lisanslar da veriliyor.
Birleşik Arap Emirlikleri – Bybit Başarısı
Bybit, BAE’de SCA (Securities and Commodities Authority) tarafından verilen ilk VASP lisansını aldı ve bu şekilde Dubai piyasasında düzenleyici tanınırlığını güçlendirdi.
Kenya – Yeni VASP Yasası
Kenya Parlamentosu, “Virtual Asset Service Providers Bill” yasasını kabul etti. Yasayla birlikte kripto alım-satım platformları ve cüzdan hizmetleri lisanslanacak. Düzenleyici ağda CBK (Merkez Bankası) ve Menkul Kıymetler Kurulu (CMA) yetkili kurumlar arasında paylaşılacak.
Bu hamle, Afrika’da kripto regülasyonu açısından önemli bir dönemeç olarak görülüyor.
Avrupa Birliği – MiCA Düzenlemesi
AB’nin “Markets in Crypto-Assets” (MiCA) düzenlemesi, aralık 2024 itibarıyla yürürlüğe girdi. Bu çerçevede, VASP’lar AB çapında faaliyet gösterebilmek için üye ülkelerde lisans almak durumunda.
Fakat AB içinde bazı ülkeler lisans uygulamalarında tutarsızlıklar nedeniyle Eleştirilere maruz kalabiliyor.
Türkiye’de VASP Uyumu ve KVHS Düzenlemeleri
Yasal Dayanak: 7518 Sayılı Kanun ve SPK Tebliğleri
2 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe giren 7518 sayılı Kanun ile kripto varlık hizmet sağlayıcıları (KVHS) SPK denetimine tabi hale getirildi.
13 Mart 2025’te yayımlanan III-35/B.1 ve III-35/B.2 tebliğleri kurulum, faaliyet, sermaye yeterliliği ve bilgi sistemleri gibi alanlarda detaylı düzenlemeler getirdi.
Uyum Süreçleri ve Kritik Tarihler
- KVHS’lerin 30 Haziran 2025 tarihine kadar rezerv kanıtı raporu ile birlikte SPK’ya lisans başvurusu yapması bekleniyor.
- 30 Eylül 2025’e kadar, başvuru kapsamında bilgi sistemleri bağımsız denetim raporu eklenmeli.
- 31 Aralık 2025’e kadar en az bir saklama kuruluşu ile sözleşme imzalanması ve mutabakat sistemi altyapıları kurulması isteniyor.
- MKK (Merkezi Kayıt Kuruluşu) da kripto varlık hizmet sağlayıcılarına uyum süreçleri konusunda bir genel mektup yayınlamış durumda.
Zorluklar ve Riskler
- Teknik altyapı ve entegrasyon süreçleri oldukça karmaşık olabilir, uyum maliyetleri yüksek olabilir.
- Yeterli sermaye ve rezerv güvencesi gereklilikleri, küçük çaplı borsaları zorlayabilir.
- Denetim ve bağımsız rapor süreçleri düzenli maliyet getirebilir.
- Uyum süreci geciken işletmeler için idari ve cezai yaptırımlar gündeme gelebilir.
Lisanslama Sürecinde Adım Adım Gereklilikler
- Fizibilite ve Planlama
İş modeli, hedef kitle, risk stratejileri, sermaye ihtiyaçları ve teknik altyapı önceden belirlenmeli. - Kuruluş Şartlarının Karşılanması
Anonim şirket yapısı, sermaye şartları, ortakların şeffaf olması, esas sözleşme uygunluğu gibi kriterler şart koşuluyor. - Yasal Başvuru ve Evrak Hazırlığı
Finansal tablolar, iç kontrol sistemleri, bilgi sistemleri mimarisi, güvenlik protokolleri, risk yönetim politikaları gibi detaylı belgeler hazırlanmalı. - Denetim ve Sistem Testleri
Bilgi sistemleri bağımsız denetiminden geçilmesi ve sistemlerin dayanıklılığının test edilmesi gerekiyor. - Rezerv Kanıtı ve Mali Güvence
Platformun kullanıcı fonlarını ne kadar güvence altına aldığı, rezerv kanıtı raporlarıyla gösterilmeli. - Saklama Ortaklığı ve Mutabakat Sistemi
Güvenilir saklama kuruluşlarıyla sözleşmeler yapılmalı ve mutabakat sistemleri altyapısı kurulmalı. - Faaliyet İzni ve Lisans Alımı
Başvuru kurumundan (örneğin SPK ya da ilgili otorite) faaliyet izni alınmalı. - Sürekli Denetim ve Raporlama
Düzenli mali denetimler, sistem kontrolleri, güvenlik denetimleri ve uyum raporlamaları devam etmeli.
VASP Uyumunun Sağladığı Avantajlar
- Yasal Güvence ve Güvenilirlik: Lisanslı borsalar, yatırımcı nezdinde daha güvenilir görünür.
- Uluslararası Faaliyet İmkanı: AB MiCA veya diğer regülasyonlarla uyumlu lisanslar, sınır ötesi faaliyet imkânı sunar.
- Yatırımcı Koruması: Mevzuata uygunluk, şeffaflık ve mali denetim, kullanıcıları sahtecilik ve dolandırıcılıklardan korur.
- Kurumsal İlgi Çekme: Kurumlar ve büyük yatırımcılar, regüle olmayan platformlara girme konusunda daha temkinli yaklaşır.
İşletmeler İçin Önemli Uyarılar & Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Uyum maliyetleri, özellikle küçük ölçekli borsalar için ciddi bir yük olabilir.
- Denetim süreçlerinde eksik belgeler veya teknik altyapı sorunları, başvurunun reddedilmesine yol açabilir.
- Uyum süreçlerinin başlatılmasıyla birlikte işletmelerin operasyonel süreçlerini de gözden geçirmesi gerekli.
- Yerel düzenleyicilerin ek gereksinimleri olabilir; her ülkenin kriterleri farklıdır.
KriptoMagic.com Perspektifi
KriptoMagic.com olarak, kripto sektörünün regülasyon evrimini yakından izliyoruz. Kripto borsalarındaki lisanslama süreçlerini ve VASP uyum gereksinimlerini yatırımcılarımız ve sektör aktörleri için sürekli olarak analiz ediyoruz. Bu sayede hem kullanıcılarımıza daha güvenli bir ortam sağlıyor, hem de sektördeki şeffaflığı artırmayı hedefliyoruz.
Sonuç
Kripto borsalarının faaliyet gösterebilmesi artık sadece teknolojik alt yapı ile mümkün olmayacak; aynı zamanda düzenleyici uyum süreçlerine sıkı sıkıya bağlı kalmaları gerekecek. VASP uyumu, lisans süreçleri, teknik ve mali gereksinimler, denetim yükümlülükleri gibi pek çok başlık bir arada değerlendirilmelidir. Türkiye’deki KVHS düzenlemeleri ve tarihler, bu geçişin somut göstergeleri olarak dikkat çekiyor. Dünyada da BAE, AB, Kenya gibi bölgelerde lisanslama hamleleri sürerken, regülasyon rekabeti giderek kızışıyor. KriptoMagic.com olarak bu dinamik süreçleri yakından takip edeceğiz.
