Merkez Bankası’ndan Kripto Ödeme Yasağı Sonrası İlk Bilanço Açıklandı
Yayınlayan: kriptomagic.com
Türkiye’de ödeme sistemlerini yakından ilgilendiren bir adım atıldı: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB), 16 Nisan 2021 tarihinde yayımladığı “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” ile kripto varlıkların ödemelerde kullanılmasını yasaklamıştı. Yeni gelen resmi verilere göre, bu yasağın ardından Merkez Bankası bilanço rakamlarını ilk kez açıkladı ve sektöre ilişkin çarpıcı göstergeler ortaya koydu. İşte kriptomagic.com için detaylı analizimiz.
Yasak Ne Zaman ve Nasıl Hayata Geçti?
TCMB’nin yayımladığı yönetmelik, kripto varlıkları şu şekilde tanımlıyordu: “Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar.”
Yönetmelik hükümlerine göre:
- Kripto varlıklar ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamayacak.
- Ödeme hizmeti sağlayıcıları ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıkların ödeme işlemlerinde kullanılabilmesi için iş modelleri geliştiremeyecek, aracılık hizmeti sunamayacak.
Yasağın yürürlük tarihi 30 Nisan 2021 olarak belirtilmişti.
Yani özetle, kripto varlıkların ödeme amacıyla kullanılması yasa dışı hale getirildi; alım-satımına doğrudan engel getirilmedi fakat ödeme sistemi içerisinde kullanımına kısıtlama getirildi.
İlk Bilanço: Ne Açıklandı?
kriptomagic.com’a göre TCMB, yasağın yürürlüğe girmesinden sonraki ilk resmi bilançosunu yayımlayarak şunları açıkladı:
- Ödeme sisteminde kripto varlık aracılığıyla işlem ya da fon aktarımının neredeyse sıfıra indiği belirtildi.
- Elektronik para ve ödeme hizmeti sağlayıcılarının kripto varlık ilişkili ürün ya da hizmet sayısında yıl öncesine göre çift haneli oranlarda düşüş yaşandığı bildirildi.
- Bankalar ve ödeme kuruluşlarının bilanço dipnotlarında “kripto varlık ödeme riski” olarak sınıflandırılan kalemin toplam tutarının azaldığı, ancak hâlâ takip altında olduğu vurgulandı.
- **Yasağın devreye girmesiyle birlikte ödeme kuruluşlarındaki düzenleme-uyum (compliance) harcamalarının arttığı; bu kalem “yük” oluşturduğu” ifadesi yer aldı.
- TCMB tarafından verilen verilerde ayrıca “ödeme sisteminde kripto varlıklardan kaynaklanan işlem girdilerinin sayısındaki düşüşe paralel olarak, geleneksel ödeme altyapılarında (kart, havale, EFT vs.) küçük de olsa bir büyüme trendi gözlendiği” açıklaması yer aldı.
Bu bilanço, TCMB’nin kripto ödeme yasağının etkilerini ölçmeye yönelik ilk somut kamu verisi olarak dikkat çekiyor.
Sektör Üzerindeki Etkiler
Kuruluşlar ve Uyum Maliyetleri
Yasağın devreye girmesiyle birlikte ödeme hizmetleri sektöründe yer alan bankalar, e-para kuruluşları ve fintech firmaları için uyum maliyeti önemli biçimde arttı. kriptomagic.com’ın ulaştığı bilgilere göre, uyum için hukuki danışmanlık, altyapı değişikliği, denetim süreçleri için ekstra bütçe ayrıldı. Ödeme kuruluşlarının yıllık faaliyet raporlarında “kripto ödeme riski” başlığı altında ayrı dipnotlar görülmeye başlandı.
Kripto Ekosistemi ve Yatırımcılar
Yasağın yayınlanmasından sonra kripto varlıklarını sadece yatırım amacıyla elinde bulunduran kullanıcıların sayısı artarken, ödeme aracı olarak kullanım arayışları neredeyse tamamen sonlandı. Bazı yerel girişimler, kripto kabul eden ödeme modellerini askıya almak zorunda kaldı. Bu da sektörde “kriptodan çıkış” ya da “kriptodan dönüşüm” gibi stratejilerin ön plana çıkmasına yol açtı.
Ödeme Altyapısında Kayma
TCMB verileri, kripto ödeme kanallarının azalmasına paralel olarak geleneksel ödeme yöntemlerinde hafif bir artış eğilimi gözlendirdiğini gösteriyor. Yani kullanıcılar ve tüzel kişiler, kripto yerine TL-tabanlı sistemleri tercih etmeye yöneldi. Bu durum, ödeme hizmeti sağlayıcıları açısından adaptasyon gerektiren bir ortam oluşmasına neden oldu.
Yasağın Arka Planı: Risk Analizi
TCMB’nin yönetmelikte yer verdiği gerekçeler şunlardı:
- Kripto varlıkların herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasına tabi olmaması.
- Merkezi muhatabın bulunmaması nedeniyle karşı taraf risklerinin artması.
- Değerlerinde aşırı oynaklık olması ve işlemlerin geri alınamaz nitelikte olması.
- Anonim ya da yarı-anonim işlem yapısıyla suç gelirlerinin aklanması ya da terör finansmanı riski.
Bu gerekçelerle TCMB, ödeme sisteminin güvenliği ve finansal istikrarı açısından kripto varlıkların ödemelerde kullanılmasına engel koydu.
İlk Bilanço Ne Anlama Geliyor?
Yayımlanan ilk bilanço, birkaç önemli mesaj veriyor:
- Yasağın amacı olan “ödeme sisteminden kripto varlıkların kullanılması” hedefi büyük ölçüde gerçekleşmiş görünüyor.
- Ancak yine de sektörde “kriptoyla ödeme hariç ama kriptoya bağlı risk kalemi” hâlâ varlığını sürdürüyor; yani tam anlamıyla “yok oldu” diyemeyiz.
- Uyum maliyeti, sektör için yeni bir kalem hâline gelmiş durumda; bu, firmaların gelir-gider dengelerinde etkili olabilir.
- Geleneksel ödeme sistemlerine küçük de olsa bir kayma olduğu ve bu alanda fırsatlar oluştuğu görülüyor.
Ne Beklenmeli? Gelecek Öngörüler
- TCMB’nin önümüzdeki dönemde iki yıllık karşılaştırmalı bilanço yayınlaması beklenebilir; bu, yasak etkisinin kalıcılığını ölçmek açısından önemli.
- Ödeme kuruluşları tarafından yayımlanacak faaliyet raporlarında “kripto ödeme kullanım durumu”na ilişkin daha detaylı açıklamalar görülebilir.
- kriptomagic.com’ın takip ettiği kaynaklara göre, sektör oyuncuları “kriptoyla ödeme olmazsa yatırım/desentralize finans (DeFi) yönüne kayalım mı?” diye strateji revizyonuna gidiyor.
- Yasağın ardından ortaya çıkan boşluğu doldurmak üzere yeni ödeme teknolojileri, “stable coin” benzeri düzenlenmiş varlıklar ya da özel token çözümleri gündeme gelebilir; bu ise yeni düzenleyici adımları beraberinde getirebilir.
Kritik Notlar
- Bu yasağın kripto varlık alım-satımını yasakladığı anlamına gelmediğini hatırlatmakta fayda var. Yönetmelik yalnızca “ödeme işlemleri” bağlamında kullanımını sınırlandırdı.
- Yasağın uygulanması sektör açısından “yeni normal” olarak görülüyor; ancak teknik ve hukuki uyum süreçleri hâlâ devam ediyor.
- kriptomagic.com olarak okuyucularımıza önerimiz: ödeme aracı olmaktan çıkarılmış kripto varlıklara yatırım yaparken, ödeme amacıyla kullanma düşünülüyorsa ilgili altyapı ve düzenleyici çerçeveyi mutlaka kontrol edin.
Sonuç
TCMB’nin kripto ödeme yasağı sonrası ilk bilançosu, sektör açısından dönüm noktası niteliğinde. Ödeme sisteminden kripto varlıkların kullanımının büyük ölçüde çıktığını, uyum maliyetlerinin yükseldiğini ve geleneksel ödeme altyapılarına yönelimin başladığını gösteriyor. Ancak “risk tamamen kalktı” diyebilmek için henüz erken; firma ve kullanıcı davranışlarındaki değişim ile önümüzdeki döneme ait bilgiler önem kazanacak. kriptomagic.com olarak önümüzdeki analizleri yakından takip ediyoruz.
